«Μην αγχώνεσαι, είναι όλα στο μυαλό σου!»
- Γιώργος Μποζίκης
- Aug 20, 2022
- 3 min read
Updated: May 28, 2024
Μύθοι για το άγχος & πώς μπορείτε να μειώσετε το «καταστροφικό» άγχος
(1) Τι είναι το άγχος;
Το άγχος* είναι ένα συναίσθημα που χαρακτηρίζεται από:
🔎 Σκέψεις που προκαλούν ανησυχία και συχνά ανακυκλώνονται. Αυτές οι σκέψεις έρχονται ως εκτίμηση μιας απειλής, η οποία ενδέχεται να είναι υποθετική (π.χ. σκέφτομαι «τι θα πάει στραβά»).
🔎 Σωματικές αισθήσεις και συμπτώματα (π.χ. εφίδρωση, ταχυπαλμίες, κοιλιακοί πόνοι, αίσθημα κόπωσης, δυσκολίες συγκέντρωσης, αϋπνία).
🔎 Συμπεριφορές. Το άγχος δεν είναι απαραίτητα «καταστροφικό». Σε ήπια επίπεδα, μας προετοιμάζει για κίνηση και δράση απέναντι σε κίνδυνο, ενώ βοηθάει στη συγκέντρωση και προσοχή. Ωστόσο, σε πολύ υψηλά επίπεδα μας «παραλύει», μας κάνει ευερέθιστους, ενώ μπορεί να αρχίσουμε να αποφεύγουμε καταστάσεις («θέλω να πάρω δίπλωμα οδήγησης, αλλά με αγχώνει η εξέταση, ή και η ίδια η οδήγηση») (1).
(2) Ο μηχανισμός του άγχους
⚠️Το άγχος λειτουργεί ως «σήμα κινδύνου». Ενεργοποιεί το μηχανισμό «πάλης ή φυγής» (αυτόνομο νευρικό σύστημα) και έχει βασική εξελικτική σημασία, βοηθώντας στην αντιμετώπιση απειλών. Ωστόσο, σε περιπτώσεις που το άγχος είναι διάχυτο και έντονο στην καθημερινότητα, τότε η ενεργοποίηση του συστήματος «φυγής ή πάλης» χωρίς να υπάρχει άμεσος εξωτερικός κίνδυνος μπορεί να μας δημιουργήσει προβλήματα (π.χ. κρίσεις άγχους) (2).
(3) Μύθοι για το άγχος
«Ηρέμησε, είναι όλα στο μυαλό σου!»
Πρόκειται για μία φράση που χρησιμοποιείται συχνά. Ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, αν και η απειλή μπορεί να είναι υποθετική και μόνο «μέσα στο μυαλό», τα συμπτώματα του άγχους είναι και σωματικά. Τα σωματικά συμπτώματα αυξάνουν το αίσθημα της υποκειμενικής δυσφορίας, ενώ το χρόνιο έντονο άγχος έχει συνδεθεί με ιατρικά σύνδρομα (π.χ. ευερέθιστου εντέρου) (3).
«Δεν έχεις λόγο να αγχώνεσαι, υπερβάλλεις!»
Όταν παρουσιάζουμε διάχυτο άγχος φαίνεται σα να μην υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο στοιχείο στο εδώ και τώρα, που να μας αγχώνει. Η σκέψη μας μεταπηδάει από το ένα θέμα στο άλλο, καθώς κάνουμε διάφορες υποθέσεις για το τι θα μπορούσε να πάει στραβά στο μέλλον. Άλλες φορές (όπως στις κρίσεις πανικού), αυτό το συναίσθημα είναι σα να έρχεται από το πουθενά, όμως μας παραλύει (το «καταστροφικό» άγχος στην καθομιλουμένη). Ωστόσο, o Γάλλος ψυχαναλυτής J. Lacan υποστήριξε ότι:
«Το άγχος δεν είναι δίχως αντικείμενο» (σελ. 63, πηγή 4) .
Το άγχος, λοιπόν, απευθύνεται σε κάτι, που όμως μπορεί να είναι απροσπέλαστο από τη νόηση και τη συνείδησή μας εκείνη τη στιγμή. Αυτό που μας αγχώνει έντονα μπορεί να αδυνατούμε να το συμβολοποιήσουμε, να το βάλουμε δηλαδή σε λέξεις, ώστε να το κατανοήσουμε και το αντιμετωπίσουμε (5). Είναι κάτι που μας «κυριεύει», όπως λέμε και στην καθημερινή γλώσσα («την κυρίευσε το άγχος και δεν έγραψε καλά στις εξετάσεις!»). Μέσα από την ψυχαναλυτική θεραπεία, το υποκείμενο μπορεί να αναγνωρίσει τις συνδέσεις πίσω από το «άγχος που παραλύει», να τις βάλει σε λόγια και έτσι να μπορέσει να τοποθετηθεί συνειδητά απέναντι σε αυτό που το απασχολεί και να ακολουθήσει την επιθυμία του.
«Κάντε αυτές τις τεχνικές και θα σας φύγει το άγχος σε δύο εβδομάδες»
Μαγικές (ψυχο)θεραπείες που υπόσχονται τον προγραμματισμό «εξάλειψης» του άγχους με μια πατέντα για όλους δημιουργούν μη ρεαλιστικές προσδοκίες. Μάλιστα, συχνά αν δε λειτουργήσουν, το ίδιο το άτομο μπορεί να αισθάνεται ενοχή και αίσθημα ανεπάρκειας («αφού ακολούθησα την τάδε θεραπευτική μέθοδο γιατί μου ξαναήρθε το άγχος; Τι έκανα λάθος;»). Στην πραγματικότητα, οι περισσότερες (ψυχο)θεραπευτικές παρεμβάσεις λειτουργούν διαφορετικά στον καθένα, ανάλογα με τις ανάγκες και την προσωπικότητά του. Το κάθε άτομο βιώνει και επηρεάζεται από το άγχος με διαφορετικό τρόπο, γι' αυτό και οι παρεμβάσεις πρέπει να είναι εξατομικευμένες.
«Πρέπει να σταματήσεις να αγχώνεσαι, το άγχος είναι πάντα επιβλαβές»
Όπως προαναφέρθηκε, το άγχος όταν δεν υπερβαίνει κάποια επίπεδα, έχει εξελικτική και προσαρμοστική σημασία.
(4) Πώς μπορώ να αντιμετωπίσω το υπέρμετρο άγχος;
(i)🤸🏻♂️ Δοκιμάστε συχνή φυσική άσκηση. Ερευνητικό υλικό έχει δείξει ότι η αύξηση της καθημερινής φυσικής δραστηριότητας οδηγεί σε βελτίωση της διάθεσης, μείωση του στρες και καλύτερο ύπνο (6-7)
(ii)⌛️ Δοκιμάστε να αφιερώνετε χρόνο μέσα στη μέρα για τον εαυτό σας, με κάτι που σας χαλαρώνει (π.χ., διάβασμα βιβλίου, μπάνιο, διαλογισμός, μουσική). Μπορείτε να αφιερώνετε ένα διάστημα που θα αποφασίσετε ότι είναι αρκετό για εσάς μέσω πειραματισμού. Μπορείτε ακόμα να συνδέσετε αυτόν το χρόνο με έναν συγκεκριμένο χώρο στο σπίτι σας. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:
Η Λία, από τις 21.00 μέχρι τις 22.00 τις καθημερινές, θα ξαπλώσει στο κρεβάτι της για να δει μια σειρά που την χαλαρώνει. Δε θα επιστρέψει στο γραφείο της και θα απομακρύνει το κινητό της. Αν της έρθουν στο μυαλό ανησυχητικές σκέψεις ή υποχρεώσεις, θα θυμηθεί ότι το έχει και αυτό στο πρόγραμμα και ότι θα υπάρξει αρκετός χρόνος να ασχοληθεί με αυτές τις υποχρεώσεις, αν χρειαστεί, μετά το χρόνο ξεκούρασης.
