4+1 πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τον αυτισμό

Διάγνωση, πρώτες ενδείξεις & η παγίδα που χρειάζεται να αποφύγουμε

Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5) η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) είναι μία νευροαναπτυξιακή διαταραχή που χαρακτηρίζεται από:

(Α) ελλείμματα στην κοινωνική αλληλεπίδραση σε διάφορα πλαίσια (π.χ. δυσκολίες στην επικοινωνία σκέψεων και συναισθημάτων)

(Β) περιορισμένα και επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς (π.χ. στερεοτυπίες), ενδιαφέροντα και δραστηριότητες (π.χ. προσκόλληση σε άκαμπτες ρουτίνες).

(Γ) Τα συμπτώματα είναι τυπικά παρόντα από την πρώιμη αναπτυξιακή περίοδο (12-24 μήνες) και προκαλούν έκπτωση της λειτουργικότητας σημαντικούς τομείς, όπως η κοινωνική και η επαγγελματική ζωή του ατόμου.

(1) Ποια είναι τα αίτια του αυτισμού;

Οι ερευνητές δεν έχουν ακόμα ξεκάθαρη εικόνα για τα αίτια του αυτισμού. Γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες έχουν αναγνωριστεί ως πιθανοί παράγοντες.

(2) Πόσο συχνές είναι οι περιπτώσεις αυτιστικών ατόμων;

Τα αυτιστικά άτομα μπορεί να ανήκουν σε διαφορετικές κουλτούρες και κοινωνικοοικονομικά στρώματα. Παγκοσμίως αποτελούν περίπου το 1% του γενικού πληθυσμού.

(3) Γιατί μιλάμε για "Φάσμα" Αυτισμού;

Πρόκειται για όρο που εισήχθη για να εκφράσει το εύρος των χαρακτηριστικών που έχουν τα αυτιστικά άτομα (π.χ. διαφοροποιήσεις στην ένταση και τα είδη των δυσκολιών).

(4) Ποιες είναι οι πρώτες ενδείξεις ότι ένα παιδί βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού;

➜ Αποφεύγει-δε διατηρεί βλεμματική επαφή

➜ Δεν ανταποκρίνεται, όταν το φωνάζουν με το όνομά του (από 9 μηνών)

➜ Δυσκολίες στη χρήση του λόγου (φτωχό λεξιλόγιο, πρώτες λέξεις ή φράσεις αργότερα από το αναμενόμενο)

➜ Επαναλαμβάνει λέξεις ή φράσεις (ηχολαλία)

➜ Αναστατώνεται με μικρές αλλαγές στο πρόγραμμα (π.χ. ακυρώθηκε το μάθημα χορού)

➜ Ενοχλείται έντονα από δυνατούς ήχους, οσμές και υφές

➜ Δυσκολία στο να εκφράσει πώς νιώθει ή στο να κατανοήσει πώς νιώθουν/ σκέπτονται οι άλλοι

➜ Δεν αναζητά και εκφράζει δυσφορία με τη σωματική επαφή (π.χ. αγκαλιές)

➜ Επαναλαμβανόμενες κινήσεις (στερεοτυπίες), όπως φτερούγισμα χεριών και ρυθμική κίνηση του κορμού μπρος-πίσω (rocking)

➜ Προσκολλάται σε συγκεκριμένες δραστηριότητες και ασχολείται με συγκεκριμένα παιχνίδια, με τα οποία παίζει με μονότονο τρόπο

⚠️ Σε ποια παγίδα μπορεί να οδηγήσει ο χαρακτηρισμός του αυτισμού ως «διαταραχή»;

❗ Ο όρος Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος χρησιμοποιείται ακόμα για τη διάγνωση και αξιολόγηση υπό το πρίσμα της Ψυχιατρικής. Ωστόσο, μπορεί να μας οδηγήσει στην παγίδα του να αντιλαμβανόμαστε τον αυτισμό ως μια «ασθένεια» που θεραπεύεται και όχι ως έναν διαφορετικό τρόπο λειτουργίας και σκέψης με τα αδύναμα, αλλά και δυνατά του σημεία.

Για παράδειγμα, έχει βρεθεί ότι τα αυτιστικά άτομα, πέρα από τις δυσκολίες τους, μπορεί να διαθέτουν:

✔️ανεπτυγμένη ικανότητα ανάκλησης γεγονότων

✔️εγκυκλοπαιδική γνώση σε τομείς ενδιαφέροντος

✔️ανεπτυγμένη προσοχή σε λεπτομέρειες (που εύκολα παραβλέπονται) κατά την εκτέλεση ενός έργου

✔️χαρακτηριστικά όπως: ειλικρίνεια, αφοσίωση και εστίαση σε στόχους, που αναγνωρίζονται από έρευνες ως δυνατά σημεία των αυτιστικών ατόμων στον εργασιακό χώρο.

📝Παράλληλα, σύμφωνα με την ιδέα της νευροδιαφορετικότητας, οι παραλλαγές στον τρόπο σκέψης και κοινωνικής-συναισθηματικής λειτουργίας είναι φυσιολογικές. Το ότι ένας τρόπος σκέψης είναι περισσότερο διαδεδομένος (π.χ. ο μη αυτιστικός, που ορίζεται ως ο νευροτυπικός τρόπος σκέψης) δε σημαίνει ότι είναι ο μόνος «σωστός» τρόπος να βλέπουμε τα πράγματα. Οι δυσκολίες των αυτιστικών ατόμων μπορεί να προκύπτουν, έτσι, από τις προσπάθειες προσαρμογής, αλλά και την έλλειψη συμπερίληψης σε μια πλειοψηφικά «μη αυτιστική» κοινωνία.

Παρεμβάσεις & Φάσμα Αυτισμού: Ο αυτισμός είναι μία κατάσταση που διαρκεί καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου και εκφράζει έναν διαφορετικό τρόπο συσχέτισης με τους άλλους, αλλά και βίωσης του ίδιου του εαυτού. Οι ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις βοηθούν στην ανάπτυξη κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων, καθώς και σε ζητήματα που μπορεί να προκύψουν σε ηλικιακά στάδια (π.χ. σεξουαλικότητα και εφηβεία). Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό να ακολουθείται εξατομικευμένο πλάνο, με σεβασμό στις ανάγκες και την ξεχωριστή προσωπικότητα του κάθε ατόμου.

---

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1) American Psychiatric Association. (2013). Neurodevelopmental disorders. In Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).

2) Zeidan, J., Fombonne, E., Scorah, J., Ibrahim, A., Durkin, M. S., Saxena, S., Yusuf, A., Shih, A., & Elsabbagh, M. (2022). Global prevalence of autism: A systematic review update. Autism research : official journal of the International Society for Autism Research, 15(5), 778–790. https://doi.org/10.1002/aur.2696

3) Autism strengths and challenges. Embrace Autism. (2023, July 15). Retrieved from: https://embrace-autism.com/autism-strengths-and-challenges/

4) Cope, R., & Remington, A. (2022). The Strengths and Abilities of Autistic People in the Workplace. Autism in adulthood : challenges and management, 4 (1), 22–31.